ЛÆСКЪДЗÆРÆН
А р г ъ а у
Раджы уæйыгмæ лæскъдзæрæн
Иу мæгуыр лæг цард.
Нал уыд мæгуыр лæг йæ сæрæн,
Удхарæй йæм мард.
Адæммæ кæм нæу фыд–зæрдæ
Иуцæстон сæтой! –
Хоры къутуйау йæ тæнтæ,
Бинаг был – кæфой.
Фос цæуæт кæнын нæ уагъта, –
Алыбон хæргæ! –
– Цæй–ма, — лæг ын иу хатт загъта, –
Ахицæн мæ кæ!
– Хорз, мæ хур, кæд дæ нæ фæнды, –
Цу! Дæ фæндаг раст!..
Лæскъдзæрæг дæр ма кæм уæнды,
Уромы йæ маст.
Кусы та... Хуыцау æй зоны,
Цас ма йæм фæци...
Атъæпп уа, цы фыййау хоны
Амондджын йæхи!
Махон дзы йе сæфт ыссардта, –
Байсысти йæ туг!
Иубон хизæнæй æртардта
Йе фсæст фосы дзуг.
Уæйыг дæр кæцæйдæр ссыди, –
Артау сыгъд йæ сæр,
Къæхтыл ма тыххæй хæцыди, –
Банызта кæмдæр!
Дзурын ма зынæй фæразы...
Бухъхъытæгæнгæ,
Загъдæмхæст фыййауæй хъазы:
— Хорз лæг дæ, бæргæ, —
Дзуры йæм, – фæлæ кæд уарæм,
Уæд дзæбæх, нывыл.
Туг кæрæдзийæ нæ дарæм,
Байхъус мæм чысыл!
Алырдæм дæр æй куы барай,
Ай нæ хуыздæр хос:
Кæд ды дзырд мæ дзырдмæ ссарай, –
Дæу фæуæд мæ фос!
Науæд фосæй дæр æнæ хай,
Хизгæ дæр лæвар.... –
Хорз, – зæгъы, – уæдæ цы зæгъай!
Хорз, фæуæд дæ бар!
Уæйыг бахудти фырцинæй...
– Иу, уæдæ, мæ хур!
– Иу – Хуыцау! Хуыцауы динæй
Арвмæ хауы дур.
– Кæд дыууæ, дыууæ та? – загъта.
– Сау дыууæ цæстæй
Хорз фыййау дзæгъæл нæ уагъта
Иу дæ нæлфыстæй
– Кæд æртæ, æртæ цы давы?
– Фынг æртæкъахыг
Уазæгæн йæ фæллад сафы,
Зианджынæн – йæ хъыг.
– Уæд цыппар та дын цы сидынц?
– Кæд цыппар фырты
Афæдзæн йæ куыст æрвитынц, –
Базон–ма цæ ды!
– Фондзæн та дæм дзуапп бæргæ нæй!
– Фондз фырты мæн дæр
Хизынц хин æмæ кæлæнæй, –
Чи цæ у хуыздæр?
– Кæд æхсæз – сæ сæр мæ дзырдтæн?
– Æз æхсæз хатты
Фос байуарынмæ бæллыддæн,
Не сразы дæ ды!
– Дзырд кæддæриддæр дзырд сайы, –
Авдæн исты зæгъ!
– Авд сæры уæйыгыл зайы,
Зондæй та – къæдзæх!
– Цæй–ма, цæй, уæдæ мын астæн
Исты дзуапп ыссар!
– Аст азы дæ фосмæ кастæн,
Айс цæ ныр, – хæлар!..
– Барæй дæм лæмæгъ лæууыддæн. –
Фараст та цы уыд?
– Фарæстæмы ам нæ уыддæн,
Ахæтын мæ хъуыд...
– Ох–хай! Демæ æз нæ фæдæн,
Радзур–ма, лæгау!..
– Терк–Турчы бæстæ – мæ хæтæн,
М 'амæддаг – рæгъау...
– Денджыз дæр ма лæг кæм ласы!
Цавæр уыд дæ бæх?
– Мæн къуылых дзынга фæразы,
Гъе–ри–гъа, дзæбæх!
– Хорз бæх уыд, кæд байсыст сæрды
Денджызæн йæ дон!
– Цæргæсæн нæ уыд йæ сæрты
Атæхын йæ бон.
– Иуæй–иу лæппын цæргæсы
Карчы цъиу бырсы...
– Карчы цъиу бæргæ нæ хæссы
Галы мард пыхсы!
– Ма кæ, ма, мысты йас рæуæд
Афтæ уæззау нæу!
– Мысты уæныл ма æрлæууæд
Даредзанты хъæу!
– Иу кæркдон хъæуыл нымайы
Къулыбадæгус!..
– Ау, кæркдоныл ма фæллайы
Иу зылдæн тæрхъус?!.
– Ох–хай, гъе! тæрхъус–лæппыныл
Афтæ ма бахуд!..
– Уастæн, баззайой йæ быныл
Даргъ кæрц æмæ худ,
Уастæн, ма стæфса сæ хъармæй
Гас нæртон зымæг,
Чи цæ сарæзта йæ цармæй,
Нарты Уырызмæг!
– Нартæ се мгæрон куыд уадзынц
Ахæм къаннæджы?
– Раст йæ уæлфадæй куы уасынц
Авд нæл хæрæджы,
Уый цын уæд сæ хъæр нæ хъусы,
Ахæм къаннæг у!
– Ау! æмæ цы диссаг у, цы,
Кæд къуырма лæг у?!.
– Авд хохы фæстæ мæгатæ
Хос куы фæкæрдынц,
Авд дæлдзæхы бын дзынгатæ
Снæр куы фæцæгъдынц,
Адæмæн цæ уæд фæдзуры
Уыцы лæг ныр дæр...
Кæд мæнгæй зæгъын, — мæ цуры
Цавддур фест ды дæр!
Йе лгъыст уæйыгыл æрцыди:
Раст йæ хуызæн дур
Комхæлиуæй хъен лæууыди
Лæскъдзæрæджы цур.
Фервæзт лæг... Иæ фос æртардта..
Ис æм ныр йæ фаг...
Абон дзы мæнæн дæр радта
Иу нард кусæрттаг.
Уымæй æз куыд дæн æнæ хай,
Афтæ мын ды дæр
Фосджынæй æмæ дзæбæхæй
Се 'рцыдмæ фæцæр!..
|
|
В ПАСТУХАХ
С к а з к а
В пастухах бедняк когда–то
У циклопа жил.
Изнемог в нужде проклятой,
Выбился из сил.
У циклопа блещет злобой
Круглый глаз со лба,
Как амбар – его утроба,
Как совок – губа.
Не давал расти он стаду,
Поедал приплод. –
Ну, – сказал бедняк с досады,
Дай–ка мне расчет! –
«Добрый путь! Неволить силой
Я, брат, не привык...»
Стиснув зубы, прикусил он,
Наш бедняк, язык –
И назад со стадом в горы,
На цветущий склон...
Лопнет пусть пастух, который
Лжет, что счастлив он!
Наш пастух не знал отрады,
Отдыха не знал...
Как–то раз он к ночи стадо
С пастбища пригнал.
Великан вернулся тоже,
Красен, распален,
На ногах стоять не может,
Видно, выпил он.
Издевается, рыгая:
«Ты, брат, молодец,
Мне богатство сберегая,
Пас моих овец.
Рассчитаться за услугу,
Знать, приходит срок...
Мстить нам не за что друг другу,
Слушай–ка, дружок:
Девять хитрых есть загадок,
Девять, как одна!
Отгадай ты их — и стадо
Получай сполна.
А не то, — так даром, значит,
Пас ты стадо. Так?» –
Ладно, коль нельзя иначе! –
Говорит бедняк.
«Кто ж один, скажи? – Ответить
Тут бы каждый смог».
– Бог один на белом свете!
Кто же, как не Бог?
«Ну, а два? Что значит – пара?»
Тот спросил тотчас.
– Стережет пастух отару
Парой черных глаз.
«Ну, а тройка – что такое?»
– Что? – Треножный стол, –
Он накормит и напоит
Всех, кто в дом вошел.
«А четыре?» – То четыре
Сына. Искони
Все работы года в мире
Делают они.
«Ну, а что, скажи, пятерка?»
– Смысл яснее дня:
Пять сынов, что в жизни зорко
Берегут меня.
«Ну, а шесть? Посмотрим, что ты
Скажешь в этот раз!»
– Шесть я раз просил расчета
И слыхал отказ.
«Что же значит семь?
Скорее Дай–ка мне ответ!»
– Семь голов иной имеет,
А ума в них нет.
«Ну а восемь – что? Попробуй
Отгадай, хитрец!
– Восемь лет я, глядя в оба,
Пас твоих овец.
«Пустяковые загадки
Зря я задавал,
Дай разгадку мне девятки!» –
Великан сказал.
– Далеко я был в девятом.
«Где ж, скажи, ты был?»
– Есть страна Терк–Турк, и я там
Целый год бродил.
«Через море ж нет дороги!»
– Я достал коня:
Старый овод хромоногий,
Перенес меня.
«Море высохло за лето?
Что ж, твой конь не плох».
– Нет! Орел над бездной этой
Пролететь не мог.
«Есть орлята, что осилит
Их цы пленок, брат!
– Ну, чтобы вола носили –
Нет таких цыплят!
«Если с мышь теленок ростом,
Так ли тяжело?»
– На спине мышонка просто ль
Уместить село?
«У колдуньи и курятник
За село сойдет!»
– Обежав курятник, вряд ли
Заяц устает.
«Над зайчонком скалишь зубы —
Ишь, какая прыть!»
– Не успеет пусть и шубы
С шапкой износить,
Кровь пусть тот застудит в жилах
В нартский зимний мрак,
Кто из шкуры зайца сшил их –
Нартов Урызмаг.
«Он для нартов мал как будто?»
– Знай – он вот каков:
На ноге его сойдутся
Девять петухов,
И тогда ему их пенье
Не тревожит слух.
«Что же в том за удивленье?
Он, быть может, глух?»
– За семью ли за морями
Стог бекасы вьют,
Жвачку ль под семью горами
Комары жуют, –
Все услышит, все расскажет
Этот человек.
Если вру – так стань сейчас же
Камнем здесь навек! –
Пораженный тайной властью,
Как пастух сказал,
Великан с раскрытой пастью
Каменный стоял.
Стал бедняк дышать свободней,
Все теперь его.
Мне барана дал сегодня
Тоже одного...
Как ничем там поживиться
Мне не довелось, –
Так и вам сто лет трудиться,
Чтобы все сбылось!
|
|
